بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی شرکت های سهامی زراعی (مطالعه موردی شرکت سهامی زراعی سهل آباد در شهرستان بیرجند)

در کشور ما اقتصاد فضای روستاها به طور عمده بر پایه فعالیت های بخش کشاورزی می باشد. تولید در این بخش به طور متناوب در طی دوره های مختلف زمانی با مسائل و مشکلات متعددی مواجه بوده که زندگی روستائیان را تحت تاثیر خود قرار داده است. از جمله این مشکلات در تحولات پس از انجام اصلاحات ارضی می توان به راندمان پایین تولید اشاره نمود. وجود نظام خرده مالکی با ویژگی هایی چون قطعه قطعه بودن و پراکندگی اراضی، از عمده دلایل بروز این مشکل برشمرده می شود. در گذشته تشکیل شرکت های سهامی زراعی، راهبرد اتخاذی به منظور تعدیل نمودن این مساله بوده که به سبب پاره ای از مسائل و مشکلات بعد از انقلاب رو به انحلال نهادند. اما در دو دهه اخیر به تدریج توجه به نظام سهامی زراعی با تجدید نظری ساختاری در بنیان های تشکیلاتی آن، دوباره در حال احیاء شدن است که نمونه آن شکل گیری 5 شرکت سهامی زراعی جدید در استان خراسان جنوبی می باشد. بدین ترتیب در پژوهش حاضر به بررسی اثرات اقتصادی و اجتماعی شرکت سهامی زراعی سهل آباد در شهرستان نهبندان به عنوان شرکتی تشکیل یافته در پس از انقلاب پرداخته شده است. به لحاظ هدف این تحقیق کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش، توصیفی - تحلیلی و ژرفانگر می باشد که به منظور نیل به اهداف آن، از تکنیک های موجود در دو روش اسنادی و میدانی استفاده شده است. داده های گردآوری شده از طریق پرسشنامه خانوارهای سهام دار در شرکت سهامی زراعی، به کمک نرم-افزار آماری spss 13 مورد تجزیه و تحلیل و استنتاج نهایی قرار گرفته اند و هم چنین جهت ترسیم نقشه های مورد نیاز، نرم افزار arc gis 9.3 به کار گرفته شده است. یافته های تحقیق نشان داد انگیزه اقتصادی موثرترین عامل در جهت پذیرش نظام سهامی زراعی از سوی مردم بوده است و میزان مشارکت روستائیان در تشکیل این شرکت، در سطح ناحیه (دشت سهل آباد) زیاد و مشارکت سهام داران در فعالیت های کنونی شرکت متوسط می باشد. به طور کلی، شاخص هزینه تولید محصولات زراعی در هکتار نسبت به گذشته کاهش داشته است اما در زمینه درآمد خانوارها ناشی از تولید در بخش زراعی، پس انداز، تولید سرمایه، سرمایه گذاری در بخش های غیر زراعی، بهبود سبد غذایی و دسترسی به امکانات رفاهی در سطح خانوار، به دلایلی چون عدم توزیع یکنواخت سهام در میان سهام داران، عدم استفاده از تمامی ظرفیت های تولیدی توسط شرکت و ... این متغیرها افزایش معناداری را نشان نداده اند.